มนุษย์คือสิ่งใด ?

คำอธิบายในทางศาสนาอิสลามและคริสต์ศาสนา กล่าวไว้ว่า พระเจ้าคือผู้สร้างมนุษย์

ในคัมภีร์อัลกุรอาน ระบุว่า “พระองค์คือผู้ทรงสร้างพวกท่านจากธุลี”

ส่วนในคัมภีร์ไบเบิลกล่าวว่า “พระเจ้าได้ทรงสร้างมนุษย์ตามพระฉายา ตามพระฉายาของพระเจ้า พระองค์ได้ทรงสร้างมนุษย์” (โมเสส 1.27) ความเชื่อมั่นใน

“ความเป็นมนุษย์” หรือ “มนุษยนิยม” (Humanism) ในชาติตะวันตกนั้น เริ่มรุ่งเรืองขึ้นในสมัยการฟื้นฟูศิลปวิทยาการ (Renaissance) ซึ่งเป็นรอยต่อของยุคกลางสู่ยุคสมัยใหม่ ที่ให้ความสำคัญกับเหตุผลและการมองเห็น เชิงประจักษ์ เลโอนาร์โด ดา วินชี (ค.ศ. 1452-1519) สนใจการศึกษากายวิภาค ของเส้นเอ็น เส้นประสาท กระดูกและกล้ามเนื้อ เพื่อเชื่อมโยงการเคลื่อนไหวของความคิดเข้ากับความเคลื่อนไหวของร่างกายและสนใจกระบวนการที่ทำให้ดวงตามองเห็นภาพ เขาสนใจ “ขนาดของมนุษย์เชิงสากล” ที่ผูกโยงศิลปะกับวิทยาศาสตร์เข้าด้วยกัน

นักปรัชญาในยุคหลัง เช่นมิเชล ฟูโกต์ (ค.ศ. 1926-1984) ชี้ให้เห็นว่า วิธีคิดแบบ “มนุษยนิยม” ที่ยกย่องมนุษย์ว่ามีความสามารถในการสร้างความรู้ ความจริงและอธิบายตนเองนั้น เริ่มเกิดขึ้นอย่างชัดเจนเมื่อต้นคริสต์ศตวรรษที่ 19 มานี้เอง และอีกไม่นานวิธีคิดเกี่ยวกับมนุษย์ในลักษณะเช่นนี้ก็จะถูกลบเลือนไป เหมือนรูปวาดใบหน้าที่เขียนไว้ที่ริมชายหาด

ปาสกาล (Blaise Pascal) นักปรัชญาฝรั่งเศสอีกคนหนึ่งในศตวรรษที่ 17  ได้เริ่มให้ความเห็นในเชิงวิพากษ์วิจารณ์มนุษย์ไว้บ้างแล้ว เขากล่าวว่า“มนุษย์นี้ เป็นเหมือนการเพ้อฝัน เป็นสิ่งที่ใหม่ เป็นสิ่งที่วุ่นวาย สิ่งที่ขัดแย้งในตัวเอง เขาเป็นผู้ตัดสินทุกอย่าง เป็นไส้เดือนที่โง่เขลา เป็นผู้รับความจริงไว้และที่รวมแห่ง ความไม่แน่นอน เป็นความรุ่งโรจน์และกากเดนของจักรวาล”