ความรู้

ในความเชื่อพื้นเมืองล้านนา ก่อนที่ดวงวิญญาณจะมาเกิดในโลกมนุษย์ วิญญาณนั้นจะลงมาพัก ณ พระธาตุเจดีย์แห่งหนึ่ง โดยมีสัตว์ประจำนักษัตรเป็นผู้นำพา หลังจากนั้นจึงเคลื่อนเข้าสู่ครรภ์ผ่านกระหม่อมของบิดา และเมื่อสิ้นอายุขัย วิญญาณจะกลับไปพักยังพระธาตุนั้นอีกครั้ง พระธาตุประจำปีเกิดจึงเปรียบเสมือน “บ้านชั่วนิรันดร์ของดวงจิต” และกลายเป็นความเชื่อที่ผสานเรื่องชีวิต ความตาย ศรัทธา และจักรวาลไว้ในองค์เดียว แต่ละปีนักษัตรมีพระธาตุที่เชื่อว่าเป็นที่ประดิษฐานพระบรมสารีริกธาตุของพระพุทธเจ้า เช่น ปีชวด คือพระธาตุศรีจอมทอง...

ทอดกฐิน เป็นประเพณีสำคัญทางพระพุทธศาสนาที่ชาวไทยยึดถือและปฏิบัติมาอย่างยาวนาน โดยจัดขึ้นภายหลังวันออกพรรษา ตั้งแต่แรม 1 ค่ำ เดือน 11 ถึงขึ้น 15 ค่ำ เดือน 12 (ตามปฏิทินจันทรคติ) เป็นระยะเวลา 1 เดือน ทอดกฐินมีจุดมุ่งหมายหลักคือการทําบุญถวายผ้ากฐินแด่พระภิกษุสงฆ์ที่อยู่จำพรรษาครบถ้วนตลอด 3 เดือน เพื่อเป็นการสืบสานพระธรรมวินัยและส่งเสริมพระพุทธศาสนาให้มั่นคงสืบไป

ผีตาโขนเป็นการละเล่นในประเพณีบุญหลวง จัดขึ้นที่อำเภอด่านซ้าย จังหวัดเลย ในช่วงเดือน มิถุนายน – กรกฎาคม หรือก็คือ หลังวันขึ้น 15 คำ เดือน 6 ของทุกปีตามปฏิทินจันทรคติของไทย ประเพณีบุญหลวงนี้เป็นการรวมเอางานบุญที่สำคัญ 3 อย่างเข้าไว้ด้วยกัน อันประกอบไปด้วย งานบุญหลวง หรือบุญผะเหวด งานบุญบั้งไฟ และงานบุญซำฮะ...

“บุญผะเหวด” หรือที่รู้จักกันในชื่อ “บุญเดือน 4” เป็นงานบุญในฮีตสิบสอง หรืองานบุญ 12 เดือนในวิถีชีวิตของชาวอีสาน ที่นำพาผู้คนดำเนินชีวิตไปบนเส้นทางแห่งศีลธรรม ความเชื่อ และประเพณีท้องถิ่น เป็นหนึ่งในงานบุญสำคัญที่ยึดถือกันมาแต่โบราณ ซึ่งจัดขึ้นเพื่อระลึกถึงพระเวสสันดรชาดก พระชาติสุดท้ายของพระพุทธเจ้า ก่อนที่จะตรัสรู้เป็นพระสัมมาสัมพุทธเจ้า คำว่า "บุญผะเหวด" เป็นสำเนียงภาษาถิ่นอีสาน เพี้ยนมาจากคำว่า "บุญพระเวส" ที่มาจากพระเวสสันดร ซึ่งเป็นชื่อของพระโพธิสัตว์ในชาติที่สิบที่ทรงบำเพ็ญบารมีด้วยการสละทุกสิ่ง...

บุญบั้งไฟ เป็นหนึ่งในประเพณีสำคัญที่สืบทอดกันมาอย่างยาวนานของชาวอีสาน อยู่ในกลุ่ม “ฮีตสิบสอง" หรืองานบุญ 12 เดือนของชาวอีสาน จัดขึ้นในเดือนพฤษภาคม เพื่อทำบุญขอฝนและบูชา "พญาแถน" บันดาลให้ฝนตกตามฤดูกาลเพาะปลูก เพื่อความอุดมสมบูรณ์ของพืชพรรณธัญญาหารที่สำคัญต่อการดำรงชีวิตของผู้คน ความเป็นมาของ บุญบั้งไฟ มีที่มาจาก ตำนานพญาคันคาก เล่าว่า พญาแถนเกิดความโกรธเคืองมนุษย์ เนื่องจากผู้คนหันไปนับถือพญาคันคากมากกว่าตน จึงบันดาลให้เกิดความแห้งแล้งยาวนานถึง...

รวมบทความ (คัดสรร) การประชุมวิชาการระดับชาติ พิพิธภัณฑ์และมรดกวัฒนธรรม ครั้งที่ 3 "ส่อง-สะท้อน-สลายการรวมศูนย์ ในงานพิพิธภัณฑ์ มรดกัฒนธรรมและโบราณคดี"  วันที่ 5-6 กันยายน 2567 ณ พิพิธภัณฑ์ธรรมศาสตร์เฉลิมพระเกียรติ

ลอยกระทง เป็นประเพณีที่มีมาแต่โบราณ ตรงกับวันขึ้น 15 ค่ำ เดือน 12 ของทุกปี ในศิลาจารึกสมัยสุโขทัยไม่ได้ปรากฏชื่อ “ลอยกระทง” อย่างชัดเจน แต่ในศิลาจารึกของพ่อขุนรามคำแหงมีชื่อ “เผาเทียน เล่นไฟ” ซึ่งมีความหมายอย่างกว้างๆ ว่า การทำ บุญไหว้พระ ส่วนเอกสารและวรรณคดีสมัยกรุง ศรีอยุธยาสมัยแรกๆ ก็มีแต่ชื่อ ชักโคม...

รองศาสตราจารย์ สุมิตร ปิติพัฒน์ 19 พฤษภาคม 2486-11 สิงหาคม 2567 กรุงเอเธนส์ ประเทศกรีซ พ.ศ. 2508 รองศาสตราจารย์สุมิตร ปิติพัฒน์ อดีตรองอธิการบดีฝ่ายวิจัยและบริการวิชาการ มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์ อดีตคณบดีคณะสังคมวิทยาและมานุษยวิทยา มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์ (พ.ศ. 2531-2534) อดีตผู้อำนวยการสถาบันไทยคคีศึกษา (พ.ศ. 2536-2542) และเป็นบุคคลที่มีบทบาทสำคัญในการก่อตั้งพิพิธภัณฑ์ธรรมศาสตร์เฉลิม พระเกียรติ (พ.ศ.2530) รองศาสตราจารย์สุมิตรจบการศึกษาระดับปริญญาโท...

วันออกพรรษาตรงกับวันขึ้น 15 ค่ำ เดือน 11 ถือเป็นการสิ้นสุดการจำพรรษาของพระสงฆ์เป็นเวลา 3 เดือน และวันออกพรรษามีอีกหนึ่งชื่อเรียกคือ “วันปวารณา” หมายถึง การอนุญาต โดยพระสงฆ์จะได้รับอนุญาตให้ว่ากล่าวตักเตือนถึงข้อบกพร่องซึ่งกันและกัน เพื่อให้รับรู้และปรับปรุงพฤติกรรมของตนเอง วิถีชีวิตประเพณีที่เกี่ยวข้องกับวันออกพรรษามีหลากหลายประเพณีในแต่ละพื้นที่ อาทิ รับบัว ตักบาตรเทโว  แข่งเรือ...

แรม 1 ค่ำ เดือน 8 ของทุกปีคือวันเข้าพรรษา ปี 2567 ตรงกับวันอาทิตย์ที่ 21 กรกฎาคม 2567 ความสำคัญของวันเข้าพรรษาคือการที่พระภิกษุสงฆ์อยู่จำพรรษาเป็นเวลา 3 เดือน โดยในระยะเวลา 3 เดือนพระภิกษุสงฆ์จะได้เพื่อศึกษาธรรมวินัย ในขณะเดียวกันก่อนจะถึงวันเข้าพรรษาเหล่าพุทธศาสนิกชนจะจัดเตรียมเทียนและผ้าอาบน้ำฝนเพื่อถวายวัด