ทะเบียนวัตถุ: มธ. 1320/ 2535
ชื่อวัตถุ: เตียบ
อายุ: พุทธศตวรรษที่ 25
ศิลปะ: ล้านนา
วัสดุ: ไม้, รัก, ชาด
ขนาด: สูงรวมฝา 59 เซนติเมตร, ลำตัวสูง 23.3 เซนติเมตร, เส้นผ่านศูนย์กลางปาก 29.7 เซนติเมตร, เส้นผ่านศูนย์กลางฐาน 31.3 เซนติเมตร
สภาพ: ชำรุดเล็กน้อย มีส่วนร้าวกะเทาะ ชาดหลุดออกไปบ้างจึงเห็นถึงรักที่ทาไว้
ลักษณะ: เตียบเป็นภาชนะประเภทตะลุ่มหรืออูบสำหรับใส่อาหาร รูปร่างคล้ายพานขนาดใหญ่ ปากคลุ่มมีฝาครอบ สานด้วยตอกหรือทำด้วยไม้
เตียบชิ้นนี้มีน้ำหนักเบาเพราะทำจากไม้ มีการทายางรักสีดำและทับด้วยชาดทั้งด้านในและด้านนอก เตียบประกอบด้วยชิ้นส่วน 2 ชิ้น คือ ฝาและลำตัว
ฝาเตียบทำเป็นยอดสูงซ้อนกันคล้ายฉัตร มีลวดลายนูนจากรักกระแหนะบริเวณกลางฝา
ลำตัวของเตียบ คล้ายพานขนาดใหญ่ก้นลึก แบ่งเป็น 3 ส่วน คือ ปาก เอว และตีน โดยเอวของเตียบชิ้นนี้มีการใช้รักผสมขี้เถ้าปั้นเป็นลายซี่ลูกกรงเล็กๆ ซึ่งใช้เป็นทั้งลวดลายและตัวเชื่อมปากกับตีนของเตียบ บริเวณตีนเห็นรอยแตกชัดเจน ส่วนฐานด้านในทาเพียงรักเท่านั้น
หมายเหตุ
รักกระแหนะ หรือ รักตีลาย ในศัพทานุกรมโบราณคดี ของกรมศิลปากร ได้อธิบายว่า เป็นรักสมุกที่มีความเข้มข้นมากกว่ารักสมุกพื้น กวนหรือเคล้าให้เข้ากันจน “แค่น” คือ เหนียว และหนืดมาก ทิ้งไว้จนเกือบแข็ง เมื่อจะใช้ต้องทุบหรือตำให้เกิดความร้อนจึงจะอ่อนตัวพอเหมาะ (มีความแข็งมากกว่าดินน้ำมัน) แล้วนำมากดลงในแบบพิมพ์ลายเรียกว่า “กระแหนะลาย” ตัวลายที่ทำด้วยรักเรียกว่า “กระแหนะรัก”
อ้างอิง
กรมศิลปากร. ศัพทานุกรมโบราณคดี. กรุงเทพฯ : สำนักโบราณคดี กรมศิลปากร, 2550.
วิบูลย์ ลี้สุวรรณ. นามานุกรมเครืองจักสาน. กรุงเทพฯ: เมืองโบราณ, 2553.
พิเชฐ สายพันธ์. วัฒนธรรม “รัก” ในเอเชียตะวันออกเฉียงใต้. กรุงเทพฯ: พิพิธภัณฑ์ธรรมศาสตร์เฉลิมพระเกียรติ, 2558.
