ทอดกฐิน: ผ้าหนึ่งผืน บุญหนึ่งครั้ง

ทอดกฐิน เป็นประเพณีสำคัญทางพระพุทธศาสนาที่ชาวไทยยึดถือและปฏิบัติมาอย่างยาวนาน โดยจัดขึ้นภายหลังวันออกพรรษา ตั้งแต่แรม 1 ค่ำ เดือน 11 ถึงขึ้น 15 ค่ำ เดือน 12 (ตามปฏิทินจันทรคติ) เป็นระยะเวลา 1 เดือน ทอดกฐินมีจุดมุ่งหมายหลักคือการทําบุญถวายผ้ากฐินแด่พระภิกษุสงฆ์ที่อยู่จำพรรษาครบถ้วนตลอด 3 เดือน เพื่อเป็นการสืบสานพระธรรมวินัยและส่งเสริมพระพุทธศาสนาให้มั่นคงสืบไป

ที่มาและพัฒนาการของประเพณี

ประเพณีทอดกฐินมีที่มาจากพุทธบัญญัติในสมัยพุทธกาล ครั้งพระพุทธเจ้าทรงอนุญาตให้พระภิกษุที่จำพรรษาครบถ้วนแล้วรับผ้ากฐินที่มีการถวายได้ครั้งหนึ่งในรอบปี ภายหลังเมื่อพระพุทธศาสนาแพร่หลายเข้าสู่ประเทศไทย ประเพณีนี้จึงได้รับการสืบทอดอย่างแพร่หลายในหมู่ชาวพุทธ พร้อมทั้งพัฒนาให้มีความหลากหลายตามวัฒนธรรมท้องถิ่น เช่น กฐินสามัคคี กฐินตกค้าง หรือแม้แต่กฐินทางเรือหรือทางช้างในบางพื้นที่

พิธีกรรมและรูปแบบการจัดงาน

การทอดกฐินเริ่มจากการเตรียมผ้ากฐินและบริวาร เช่น ปัจจัยต่าง ๆ และการรวมตัวกันของญาติโยม ผู้มีจิตศรัทธาเพื่อเดินทางไปวัดที่กำหนดไว้ เมื่อถึงวันทอดกฐิน จะมีขบวนแห่กฐินอย่างงดงาม มีการประดับตกแต่งผ้า กลองยาว ดนตรีพื้นบ้าน หลังจากนั้นมีการถวายผ้ากฐินแด่คณะสงฆ์ ซึ่งพระสงฆ์จะประชุมกันเพื่อมอบผ้ากฐินให้แก่ภิกษุรูปใดรูปหนึ่งตามหลักพระธรรมวินัย

ความเชื่อและคุณค่าทางสังคม

ชาวพุทธเชื่อว่าการทอดกฐินเป็นมหากุศลอย่างยิ่ง ผู้ร่วมบุญจะได้รับอานิสงส์ เช่น อายุยืน สุขภาพดี มีความเจริญรุ่งเรืองในชีวิต นอกจากนี้ประเพณียังเป็นกิจกรรมที่รวมพลังศรัทธาของชุมชน สร้างความสมัครสมานสามัคคี เสริมสร้างเครือข่ายทางสังคมผ่านการร่วมแรงร่วมใจกันจัดงาน ส่งต่อคุณค่าทางจิตใจ และปลูกฝังจิตสำนึกด้านศาสนาแก่เยาวชน

กฐินในปัจจุบัน

ในปัจจุบัน ประเพณีทอดกฐินยังคงมีความสำคัญอย่างยิ่ง โดยมีการประยุกต์ให้สอดคล้องกับบริบทของสังคมสมัยใหม่ เช่น การทอดกฐินออนไลน์ หรือการใช้สื่อดิจิทัลประชาสัมพันธ์งานกฐิน การร่วมบุญข้ามจังหวัดหรือข้ามประเทศผ่านระบบการโอนเงิน และการรวมกลุ่มกฐินจากภาคธุรกิจหรือองค์กรต่าง ๆ สิ่งเหล่านี้สะท้อนให้เห็นถึงการปรับตัวของประเพณีที่ยังคงรักษาหลักแก่นทางพุทธศาสนาไว้ ขณะเดียวกันก็ปรับเปลี่ยนรูปแบบให้ทันยุคทันสมัย

อ้างอิง

อู่ทอง ประศาสน์วินจฉัย. (2564). เป็นคนไทยทั้งที. คอมแพคท์พรินท์. หน้า 74-77.

สำนักศิลปะและวัฒนธรรม มหาวิทยาลัยราชภัฏสวนสุนันทา. (2563). กฐิน คือ อะไร??. สืบค้นจาก https://culture.ssru.ac.th/news/view/news529

มหาวิทยาลัยวลัยลักษณ์. (ม.ป.ป.). ประเพณีทอดกฐิน. สืบค้นจาก https://cultural.wu.ac.th/todkatin

บทนิทรรศการโดย: กนกพร ไชยชนะ นักศึกษาคณะสังคมวิทยาและมานุษยวิทยา มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์